با وجود گسترش پزشکی مدرن در همه جهان، نباید فراموش کنیم که همچنان استفاده از گیاهان دارویی برای درمان بیماری‌های مختلف از اهمیت ویژه و جایگاه خاص خود برخوردار است و بسیاری از داروها از همین گیاهان ساخته شده‌اند. در میان گیاهان دارویی مختلف، بابونه، بدون شک یکی از اصلی‌ترین آنهاست که در صنعت داروسازی کاربرد فروان دارد و طیف وسیعی از اثرات درمانی را شامل می‌شود. بابونه گیاهی معطر، علفی و کوچک است که در اطراف مزارع و باغ‌ها، جاده‌ها و زمین‌های بایر در تمام نقاط جهان به صورت خودرو می‌روید. بخش دارویی بابونه گلچه‌های گیاه است که به واسطه عطر خاص و شدیدی که دارند به خوبی می‌توان آن را از گونه‌های مشابه، تشخیص داد. بابونه در طب سنتی نیز همواره مورد توجه بوده و به عنوان تسکین دهنده درد و تب کاربرد داشته است. در داروسازی نیز علاوه بر محصولات مختلفی مانند قطره پروستاتان، پماد کامیل، کرم کامیلوردم و پماد کامودرما که حاوی عصاره بابونه هستند، حداقل پنج شکل دارویی دیگر که یکی از اجزای اصلی آنها بابونه است، تولید می‌شود، همچنین مدتی است عصاره خوراکی بابونه به صورت قطره در سطح وسیعی در کشور تولید و برای درمان انواع ضایعات التهابی سطحی دستگاه گوارشی استفاده می‌شود، اگر علاقه‌مندید درباره فواید بابونه برای درمان بیماری‌ها، طریقه مصرف، عوارض جانبی و تداخلات دارویی آن با داروهای شیمیایی و خواص بابونه در طب سنتی بیشتر بدانید، با “نسخه اول” همراه شوید.
خواص بابونه و فواید درمانی
تاکنون حدود ۱۰۲ ترکیب فعال دارویي در گل بابونه شناسایي شده است که مهم‌ترین آنها شامل کامازولن، بیسابولول، آلفا بیسابولول، اکسید بیسابولول، فلاونوئیدها، ویتامین ث، کومارین، مواد موسیالژی و دیگر ترکیبات ترپني هستند و خواص درمانی ویژه‌ای را به این گیاه داده‌اند. برخی از مهم‌ترین خواص درمانی بابونه به شرح زیر است:
خواص بابونه برای پوست
خواص بابونه برای پوست شامل درمان آکنه و جای جوش، کمک به درمان سوختگی، بهبود زخمهای پوستی و اگزما می‌شود. بررسی‌ها روی خواص بابونه برای ترمیم سریع‌تر زخمها نشان داده است، بابونه، خشک شدن زخم و اپیتلیزاسیون (ترمیم زخم در اثر رشد بافت پوششی یا اپیتلیوم پوست) را سرعت می‌بخشد؛ این مراحل برای بهبود زخم بسیار اهمیت دارند، همچنین بابونه حاوی ترکیباتی با خاصیت ضد التهابی مانند کامازولن است که التهاب و قرمزی پوست را تسکین می‌دهد و همزمان باعث نرمی و لطافت پوست می‌شود. انواع مواد آنتی اکسیدان (پلی‌فنول‌ها و فلاونوئیدها) و ویتامین‌های موجود در این گیاه، کلاژن‌سازی را تحریک می‌کنند و به رفع چین و چروک پوست کمک و از بروز نشانه‌های پیری زودرس پوست پیشگیری می‌کنند، از همین رو کاربرد بابونه در کرم‌های آرایشی نیز بسیار زیاد است.
خواص بابونه برای اعصاب
بابونه سیستم عصبی را تسکین می‌دهد و در کنترل اضطراب، کاهش استرس و درمان افسردگی موثر است. تقویت حافظه، بهبود اختلالات خلقی، رفع مشکلات بی‌خوابی و کمک به درمان افسردگی از خواص گیاه بابونه برای سلامت روان است. بر طبق کنتب طب سنتی، مصرف دمنوش گل بابونه به از بین رفتن احساس غم، افسردگی، ناامیدی و تنبلی کمک می‌کند و باعث افزایش شادی و هیجان می‌شود. پژوهش‌های علمی نیز نشان داده است حتی بوییدن اسانس یا روغن بابونه در بسیاری افراد، برای رفع افسردگی و داشتن خلق و خوی خوب موثر بوده است و حتی آروماتراپی با اسانس بابونه در کاهش درد زایمان تاثیر مثبت داشته است، به طوری که ماده اپیژنین موجود در این گیاه با کاهش تاثیر پیام‌رسان‌های عصبی و هورمون‌های تحریک کننده در مغز و بدن، در تسکین و آرامش دستگاه عصبی سمپاتیک موثر است، همچنین با تعدیل فعالیت‌های دوپامین و سروتونین، به تعادل و یا کاهش اثر علائم افسردگی کمک می‌کند.
خواص بابونه برای مو
تقویت موها و کمک به پیشگیری و درمان شوره سر از مهم‌ترین خواص بابونه برای مو است، این گیاه همچنین از موها در برابر آسیب‌های محیطی و موخوره محافظت می‌کند. جالب است بدانید گیاه بابونه یک رنگ طبیعی و یک روشن کننده ملایم مو است که در صورت استفاده، روشنایی و درخشش بی‌نظیری به موی شما می‌دهد.
خواص بابونه برای دستگاه گوارش
کمک به درمان زخم معده، کاهش ورم و التهاب معده و روده، رفع نفخ شکم، کمک به درمان سندروم روده تحریک‌پذیر و درمان مسمومیت‌های غذایی، از خواص بابونه برای دستگاه گوارش است. مصرف این گیاه و فرآورده‌های دارویی تهیه شده از آن به هضم غذا کمک و گوارش را آسان می‌کند، همچنین به عنوان کولاگوگ نیز عمل می‌کند به این معنا که ترشح اسید هیدروکلریک موجود در صفرا و آنزیم‌های معده را افزایش می‌دهد و بدین وسیله قدرت هضم را بالا می‌برد.
خواص بابونه برای قاعدگی
بابونه از گیاهان دارویی قاعده‌آور است که به درمان کیست تخمدان و تنظیم قاعدگی در خانم‌هایی که سیکل قاعدگی نامنظم دارند، کمک می‌کند از طرفی خاصیت ضد اسپاسم بابونه در آرام كردن گرفتگی‌های عادت ماهیانه دردناک، درمان اختلالات قاعدگی و آسان‌تر کردن زایمان موثر است.
خواص بابونه برای رفع مشکلات پروستات
یکی از اجزای اصلی تشکیل دهنده داروی گیاهی پروستاتان، گل بابونه است. پژوهش‌ها بر روی خواص این گیاه نشان داده است ترکیبات موجود در گیاه بابونه به دلیل خاصیت ضد التهابی که دارند، به کاهش علائم ناشی از بزرگ شدن پروستات مانند تکرر ادرار، درد و سوزش هنگام دفع ادرار کمک می‌کند، همچنین این گیاه در پیشگیری از سرطان پروستات و درمان آن موثر است، بررسی‌ها نشان داده است فلاونوئیدهای داخل گل‌های بابونه ساختار شیمیایی خاصی دارد که سلول‌های سرطانی پروستات را مورد هدف قرار می‌دهد و سلول‌های سالم در مجاورت آنها تقریبا با مشکلی مواجه نمی‌شوند.
خواص بابونه برای سلامت دهان و دندان
مقابله با عفونت‌های باکتریایی دندان‌ها و لثه، بهبود زخم لثه و کاهش درد ناشی از زخمها، تسکین دندان درد و کنترل پلاک میکروبی دهان از خواص گیاه بابونه برای رفع مشکلات دهان و دندان است. پژوهش‌های صورت گرفته بر روی دهانشویه‌های گیاهی حاوی عصاره بابونه نشان داده است، دهانشویه‌های ماتریکا اثــرات آنتــي باكتريــال بيشتري نسبت به محصولات مشابه خود دارند.
خواص بابونه برای سرماخوردگی
بابونه سرشار از ترکیبات آنتی‌بیوتیک و آنتی‌باکتریال است که می‌تواند با سرماخوردگی مبارزه کند و برای جلوگیری از درد و خستگی نیز مفید است، همچنین به دلیل دارا بودن مواد ضد التهاب، در درمان تنگی نفس و بهبود سرفه موثر است. تحقیقات علمی نیز استفاده از داروهای حاوی عصاره بابونه را برای درمان سرفه، برونشیت، تب و سرماخوردگی تایید کرده است.
خواص بابونه و تقویت قوای جنسی
ناتوانی جنسی یکی از مشکلاتی است که بسیاری از افراد از آن رنج می‌برند، مصرف مکمل‌های گیاهی حاوی بابونه به افزایش قوای جنسی و بالا رفتن کیفیت روابط جنسی کمک می‌کند.
خواص بابونه در طب سنتی
خواص بابونه در طب سنتی شامل تقویت معده، افزایش اشتها، کمک به هضم غذا، تقویت قوای جنسی، کمک به درمان سرماخوردگی و گلودرد، تسکین درد و گرفتگی عضلات، رفع ورم کلیه و مثانه و تسکین دهنده درد می‌شود. طبع گل بابونه در طب سنتی گرم و خشک است و متخصصان طب سنتی توصیه می‌کنند افراد گرم مزاج بهتر است بابونه را همراه مصلح آن یعنی عسل و انار مصرف کنند.
گیاه شناسی بابونه
بابونه (Matricaria chamomilla) گیاهی دائمی و کوچک، به ارتفاع تقریباً ۳۰ تا ۸۰ سانتیمتر و دارای بویی معطر است که در چمن‌زارها و زمین‌های شنی می‌روید. ساقه آن به رنگ سبز مایل به سفید، برگ‌های آن کوچک متناوب و دارای بریدگی‌های باریک، نامنظم و پوشیده از کرک است. گلها به دو صورت زبانه‌ای و لوله‌ای دیده می‌شوند. رنگ گلها سفید و زرد است که گلچه‌های زبانه‌ای، سفید و به تعداد ۱۸-۱۲ عدد در هر گل و گلچه‌های لوله‌ای، به رنگ زرد است، در هر طبق گل‌های سفید در اطراف و گل‌های زرد در قسمت وسط قرار دارند و موسم گلدهی این گیاه فصل بهار است. بابونه انواع مختلفی دارد و وﺟﻪ تمایز انواع بابونه در گل‌هایشان اﺳﺖ. کیفیت و کمیت ترکیبات در اسانس گل، بین ارقام مختلف بابونه متفاوت است و به مرحله نموی و شرایط کشت گیاه بستگي دارد. اندام دارویی بابونه، گلچه‌های تازه یا خشک شده گیاه و اسانس روغني حاصل از تقطیر گلها است. بهترین زمان برداشت گلها برای مصارف دارویی، فصل بهار و در هنگام روز وقتي گلها به طور کامل باز هستند، می‌باشد زیرا در این ساعات، فعالیت ترکیبات آنها در بالاترین سطح قرار دارد.
عوارض بابونه (موارد احتیاطی، منع مصرف و تداخلات دارویی)
- استفاده از گیاه بابونه در دوران بارداری ممنوع است زیرا ممکن است باعث سقط جنین یا اختلال در رشد جنین شود.
- گیاه بابونه به ندرت در برخی افراد ایجاد حساسیت می‌کند که با علائمی مانند خارش، سردرد، ایجاد زخمهای دهانی، ورم چشم‌ها و عرق کردن زیاد همراه است.
- بابونه به عنوان یک آرامبخش ملایم محسوب می‌شود، بنابراین ممکن است در برخی افراد سبب خواب آلودگی شود و مصرف بیش از اندازه آن، می‌تواند موجب تهوع یا استفراغ شود.
- توصیه می‌شود به دلیل خاصیت رقیق کننده خون که از خواص گیاه بابونه است، حداقل ۷ روز قبل از انجام هر گونه عمل جراحی مصرف بابونه و فرآورده‌های آن متوقف شود.
- به علت وجود ترکیبات کومارینی در بابونه، مصرف این گیاه و فرآورده‌های تهیه شده از آن با داروهای ضد انعقاد خون تداخلات دارویی دارد بنابراین چنانچه از داروهایی مانند آسپرین، وارفارین، هرپارین، پلاویکس، پراداگزا، ایکارلتو و هپارین‌ها استفاده می‌کنید، حتما برای مصرف این گیاه، با پزشک متخصص مشورت نمایید.
- افرادی که از داروهای بنزودیازپین (گروه دارویی که با عنوان داروهای ضداضطراب و آرامبخش شناخته می‌شوند) برای درمان بیماری‌های مختلف استفاده می‌کنند، باید تداخل دارویی بابونه با این داروها را در نظر داشته باشند.
