فرآورده های طبیعی /دستگاه گوارش/ بی اشتهایی
بی اشتهایی
بی اشتهایی یا تمایل نداشتن به خوردن اختلالی است که با سایر بیماری‌ها ارتباط نزدیک دارد. بی اشتهایی می‌تواند فیزیکی یا روانی باشد. بی اشتهایی فیزیکی اغلب به دلیل بیماری‌هایی مانند مشکلات دستگاه گوارش، عفونت‌های تنفسی، سرطان، مصرف داروهای خاص و در مواردی بارداری و افزایش سن رخ می‌دهد. نوع دیگر بی اشتهایی که به آن بی اشتهایی عصبی یا آنورکسیا گفته می‌شود به دلایلی مانند نگرانی وسواس گونه از افزایش وزن، افسردگی و اضطراب ایجاد می‌شود و بیشتر در سنین نوجوانی و در زنان رایج است. برخی علائم بی اشتهایی شامل کاهش شدید وزن، خستگی، رنگ‌پریدگی و خشکی پوست، ریزش موها و افسردگی می‌شود. چنانچه این اختلال به موقع درمان نشود، می‌تواند عوارض متعددی مانند ضربان نامنظم قلب، کم خونی، پوکی استخوان و ناراحتی‌های کلیه را به همراه داشته باشد. با توجه به اهمیت این بیماری و شیوع آن در جامعه، در این مقاله ابتدا به علل از دست دادن اشتها، عوارض و روش‌های درمان بی اشتهایی پرداخته‌ایم و در ادامه با معرفی گیاهان دارویی تحریک کننده اشتها، بهترین فرآورده‌های طبیعی به دست آمده از آنها برای درمان بی اشتهایی زا معرفی می‌کنیم.
علت بی اشتهایی چیست
بی اشتهایی می‌تواند به علل فیزیکی یا علت‌های روحی ایجاد گردد. رایج‌ترین علل بی اشتهایی شامل موارد زیر می‌شود:
- مشکلات هاضمه
- ناراحتی‌های معده
- یبوست
- عفونت‌های دستگاه تنفسی
- بیماری‌های تیروئید
- مسمومیت
- بارداری
- بالا رفتن سن
- اختلالات هورمونی
- آلرژی
- سرطان و بیماری‌های خود ایمنی
- اثرات جانبی برخی داروها
- شیمی درمانی
- استرس و اضطراب
- افسردگی
- ترس و ناراحتی
- اختلالات غذا خوردن نظیر بی اشتهایی عصبی
متداول‌ترین علائم بی اشتهایی چیست
رایج‌ترین علائم بی اشتهایی می‌تواند با نشانه‌های زیر همراه باشد، البته همه این علائم به یکباره در فرد ایجاد نمی‌شود.
- کاهش شدید وزن نسبت به وزن طبیعی
- دردهای شکمی
- احساس خستگی مداوم
- بی‌خوابی
- نازک شدن موها همراه با ریزش مو
- یبوست
- پوست خشک
- فشار خون پایین
- افسردگی
- کناره‌گیری از اجتماع
توجه داشته باشید در صورتی که از دست دادن اشتها برای مدت طولانی ادامه داشته باشد یا ابتلا به بی اشتهایی عصبی، می‌تواند با عوارض جانبی خطرناکی همراه باشد. مهمترین این عوارض عبارتند از:
- ضربان تند و نامنظم قلب
- عدم تعادل الکترولیت‌های بدن و بروز شوک
- سوء تغذیه
- مشکلات جدی دستگاه گوارش
- کم خونی
- پوکی استخوان
- افت شدید فشار خون
- سردرد
- مشکلات کلیوی
- اختلالات قاعدگی
روش‌های درمان بی اشتهایی چیست
برای پیدا کردن بهترین راه درمان بی اشتهایی، مهم است که افراد به علت بی اشتهایی خود پی ببرند، زیرا عدم درمان به موقع آن، می‌تواند خطری جدی باشد. در صورتی که فرد به مدت طولانی دچار بی اشتهایی شود باید با پزشک مشورت کند. درصورتی که بیماری شما بی اشتهای عصبی باشد، علاوه بر پزشک متخصص دستگاه گوارش، مراجعه به روانپزشک و مشاوره های روان درمانی نیز لازم است. جالب است بدانید تحقیقات نشان داده‌اند که بعضی از افراد به دلیل عوامل ژنتیکی، بیشتر مستعد درگیرشدن به این اختلال هستند؛ و کوچکترین چیزی ممکن است بر رفتار آنها تأثیر گذاشته و باعث بروز بیماری و بی اشتهایی آنان شود. بسته به شدت بی اشتهایی و پیچیدگی شرایط بیماری، پزشک از روش‌های درمانی مختلفی استفاده می‌کند. راهکارهای درمان بی اشتهایی به شرح زیر است:
۱- درمان دارویی
مصرف برخی داروها به درمان بی اشتهایی کمک می‌کند. برای مصرف دارو قبل از هر چیز لازم است علت نهفته بی اشتهایی مشخص گردد. همچنین ذکر این مطلب ضروری است که مصرف این داروها بدون تجویز پزشک، به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. برخی داروهای درمان کننده بی اشتهایی عبارتند از:
- داروهای ضد حالت تهوع مثل: دکسیلامین، پیریدوکسون و ویتامین B6
- داروهای حاوی پروژسترون مثل: متروکسی پروژسترون
- داروهای استروئیدی و متوکلوپرامید
- داروهای ضد افسردگی
۲- تغییر در رژیم غذایی
یک رژیم غذایی خوب که شامل همه گروه‌های غذایی باشد، مسلماً یکی از بهترین، ایمن‌ترین و ساده‌ترین راه‌حل‌های رفع اختلالات تغذیه‌ای از جمله بی اشتهایی است. برای پیدا کردن یک رژیم غذایی سالم و برنامه ریز شده حتما تحقیقات مفصلی انجام دهید. همچنین در هنگام تغییر عادت‌های تغذیه‌ای خود به کمک‌های حرفه‌ای و مشاوره‌های متخصصین تغذیه تکیه کنید و از قطع یک نوع خاص غذا یا افزایش مصرف بدون مشورت اجتناب نمایید.
۳٫ انجام ورزش و فعالیت‌های بدنی
انجام منظم ورزش، رفتن به طبیعت و داشتن فعالیت بدنی کافی از دیگر راهکارهایی است که به رفع بی اشتهایی با علت‌های مختلف کمک می‌کند.
۴٫ استفاده از مشاوره برای درمان بی اشتهای عصبی
یکی از بزرگ‌ترین موانع در درمان بی اشتهایی عصبی، درک نیاز به کمک است. بسیاری از افراد مبتلا به بی اشتهایی عصبی اعتقاد ندارند که مشکلی دارند. این مسئله می‌تواند روند درمان را دشوار کند. هدف اصلی مشاوره درمانی در این بیماری، این است که با اندام خود کنار آمده، اعتماد به نفس سالم داشته باشید. بدن خود را به یک وزن طبیعی برگردانید و عادات غذایی طبیعی ایجاد کنید. درمان های فردی، خانوادگی و گروهی اغلب بخشی جدایی‌ناپذیر از درمان بی اشتهایی عصبی هستند.
گیاهان دارویی مفید برای درمان بی اشتهایی
در طب سنتی، گیاهان دارویی بسیاری برای درمان بی اشتهایی معرفی شده است که از آنها می‌توان به کنگرفرنگی، کاسنی، آویشن، شنبلیله، رازیانه، هویج وحشی، جو، خارمریم و نخود اشاره نمود.
کاسنی
کاسنی خاصیت اشتها آور دارد و از گیاهان دارویی مفید برای درمان بی اشتهایی است. این گیاه سرشار از منگنز، کلسیم، منیزیم، آهن و اسید فولیک است، از این رو، مصرف آن از کمبود ویتامین جلوگیری کرده و مانع از خستگی بدن در اثر کمبود ویتامین‌ها خواهد شد. این گیاه همچنین در سلامت دستگاه گوارش موثر است و به درمان سوء هاضمه، مشکلات روده و رفع سوزش معده که از علل بی اشتهایی است، کمک می‌کند.
رازیانه
رازیانه تحریک کننده اشتها است و همزمان به درمان مشکلات گوارشی همچون نفخ، بهبود حرکات منظم روده، عملکرد هضم و رفع ناراحتی‌های معده که از عوامل بی اشتهایی است، کمک می‌کند. مهمترین ترکیبات شیمیایی گیاه رازیانه شامل روغن، مواد قندی، موسیلاژ و اسانس می‌شود. همچنین این گیاه حاوی آب، پروتئین، چربی، مواد نشاسته‌ای، کلسیم، فسفر، آهن، پتاسیم، ویتامین آ و ویتامین سی است. دریافت مقادیر کافی از ویتامین‌ها به باز شدن اشتها کمک زیادی می‌کند. علاوه بر این رازیانه سرشار از فیتواستروژن است و با کمک به تنظیم هورمون‌ها، در درمان بی اشتهایی ناشی از اختلالات هورمونی موثر است.
شقاقل یا هویج وحشی
شقاقل یا هویج وحشی از سبزیجات متعلق به خانواده هویج بوده و به دلیل دارا بودن خواص درمانی فراوان، در گروه گیاهان دارویی طبقه‌بندی می‌شود. شقاقل منبع غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها، مواد معدنی، فیبر و ویتامین‌های مختلف است. شقاقل در بسیاری از خصوصیات مشابه خواص هویج است، ضمن اینکه میزان ویتامین‌های موجود در شقاقل بالاتر از هویج است. وجود مقادیر کافی ویتامین و ریزمغذیها باعث افزایش متابولسیم بدن می‌شود و در نتیجه به زیادتر شدن اشتها کمک می‌کند. همچنین شقاقل تقویت کننده دستگاه گوارش است و به رفع مشکلات مختلف معده و روده که از علل اصلی بی اشتهایی است، کمک می‌کند.
جو
جو منبع بسیار عالی برای فیبر، سلنیوم، تریپتوفان، مس، منگنز و فسفر است. همچنین جو سرشار از مواد آنتی اکسیدان، لیگنان‌ها، ویتامین های گروه ب و مقادیر زیادی اسید فولیک و اسید فیتیک است. وجود ویتامین‌های مختلف از جمله ویتامین‌های گروه ب در رفع استرس، افسردگی و اضطراب بسیار موثر هستند و از این طریق به درمان بی اشتهایی ناشی از مشکلات روحی کمک می‌کند. همچنین گروه آنزیم‌ها و پروتئازهای موجود در گیاه جو، باعث شکستن و تجزیه نشاسته به قندهای ساده، و پروتئین‌ها به آمینواسیدها می‌شوند. این یعنی هضم غذا راحت‌تر انجام می‌شود و در نتیجه با تقویت دستگاه گوارش، پیام گرسنگی در بدن بهتر منتقل می‌شود.
شنبلیله
شنبلیله از سبزیجات پرمصرف است که برگ و تخم آن ارزش غذایی و خواص درمانی فراوان دارد. مقادیر بالای فیبرهای محلول موجود در این گیاه باعث شده است یکی از مهمترین خواص شنبلیله، کمک به درمان بی‌اشتهایی یا کم اشتهایی باشد. شنبلیله همچنین به رفع بیماری‌های دستگاه گوارش از جمله درمان بیماری‌های التهابی روده، یبوست، سوء هاضمه و مشکلات معده کمک می‌کند و از طریق رفع این مشکلات، به درمان بی‌اشتهایی ناشی از بیماری‌های دستگاه گوارش کمک می‌کند.
نخود
نخود از حبوبات با ارزش غذابی بالا است و مصرف آن باعث افزایش قوای عمومی بدن و بهبود رشد می‌شود. رفع بی اشتهایی و لاغری از دیگر خواص این گیاه ارزشمند است. نخود همچنین حاوی مقادیر فراوانی فیبر محلول و نا محلول است و از این رو در رفع مشکلات شایع دستگاه گوارش موثر است. مصرف نخود به درمان یبوست یکی از علت‌های بی اشتهایی، کمک کرده و خاصیت ملین دارد. متخصصان تعذیه مصرف نخود را برای تحریک اشتهای سالمندان و کودکان توصیه می‌کنند. مصرف نخود همچنین در پیشگیری از بسیاری مشکلات دیگر مانند پوکی استخوان، تقویت بینایی، افزایش حافظه و تقویت سیستم ایمنی موثر است.
خارمریم
خارمریم از خانواده کاسنیان است و همانند کاسنی یکی از گیاهان مفید برای درمان بی اشتهایی و کم اشتهایی است. خارمریم به درمان سوء هاضمه و سندروم روده ملتهب که عوامل اصلی کم اشتهایی است، کمک می‌کند. از دیگر خواص گیاه خارمریم محافظت از کبد، رفع اختلالات کبدی و ممانعت از تجمع و رسوب چربی‌ها است. سيلي‌مارين موجود در این گیاه دارای خاصیت آنتی اکسیدانی بوده و مزایای شگفت‌انگیزی را برای بدن انسان به همراه دارد. استفاده از گیاه خار مریم با بهبود عملکرد کبد و کنترل قند خون می‌تواند در افزایش یا کاهش وزن سالم موثر واقع شود.
انار
مصرف دانه انار یا آب انار برای افراد لاغر که قصد اضافه وزن دارند، درمان بی اشتهایی کودکان و رفع بی اشتهایی بیماران توصیه می‌شود. انار حاوی انواع مواد آنتی اکسیدان، ویتامین‌های سی و ای، انواع ویتامین‌های گروه ب، پتاسیم، فیبر، آهن، فولیک اسید و دیگر ریزمغذیها است که می‌تواند به بهبود رشد بسیار کمک کند. همچنین مصرف این میوه در حفظ سلامت دستگاه گوارش موثر است. خوردن آب انار به درمان اسهال و از بین بردن کرم و انگل‌های موجود در دستگاه گوارش کودکان کمک می‌کند. در نتیجه در رفع بی اشتهایی و کم اشتهایی ناشی از بیماری‌های دستگاه گوارش موثر است.
زنیان
گیاه زنیان از دیگر گیاهان مفید برای حفظ سلامت دستگاه گوارش است. کمک به هضم بهتر مواد غذایی و معالجه سوء‌هاضمه‌هایی است که ناشی از ضعف و کمی نیرو می‌باشد، از مهمترین خواص دانه زنیان است. از این رو متخصصان طب سنتی به افرادی که از بی اشتهایی و سوء هاضمه رنج می‌برند، مصرف یک قاشق غذاخورید دانه زنیان را به همراه غذا توصیه می‌کنند. زنیان خاصیت مسهل بودن نیز دارد، لذا باعث دفع سریع غذا و غیر قابل دسترس کردن غذا برای جذب بدن شده و به تبع از انباشته شدن چربی و ایجاد چاقی جلوگیری می‌کند.
نعناع
نعناع از گیاهان مفید برای تحریک اشتها است. این گیاه در درمان بسیاری از مشکلات دستگاه گوارش از جمله نفخ و سوء هاضمه که از علل اصلی بی اشتهایی هستند، موثر است. همچنین مصرف نعناع به صورت تازه یا فرآورده‌های به دست آمده از آن می‌تواند باعث تسکین اضطراب نیز شود و همین کاهش اضطراب می‌تواند به اشتها آوری کمک زیادی کند. متخصصان تغذیه نوشیدن روزانه مقداری چای نعناع را برای برطرف کردن بی اشتهایی عصبی، بی اشتهایی سالمندان و بی اشتهایی ناشی از مشکلات سوء هاضمه مفید می‌دانند.
زردچوبه
درمان اختلالات گوارشی مختلف مانند سوء هاضمه، بیماری‌های معده، نفخ و قولنج روده، از خواص زردچوبه است. مصرف زردچوبه، بـا تـاثير در تحريک و توليد صفرا و در نتيجه کمک به هضم بهتر چربـی‌هـا، موجـب هضم بهتر غذا و در نتیجه بهبود اشتها می‌شود. مطالعات بالینی انجام شده بر روی گیاه زردچوبه، تاثیر آن را بر بهبود مبتلایان به زخم معده، زخم اثنی عشر و افراد دارای بادهاى غلیظ معده و روده تأیید کرده است. در نتیجه مصرف آن به درمان بی اشتهایی ناشی از مشکلات دستگاه گوارش کمک شایانی می‌کند.
آکاسیا یا اقاقیا
اقاقیا یه صورت درخت یا درختچه زینتی در قسمت‌های مختلف جهان دیده می‌شود. از ساقه‌های اين درخت ماده‌ای به خارج تراوش می‌گردد که به نام صمغ اقاقيا يا صمغ عربی موسوم است. این فرآورده نوعی محصول طبیعی و گیاهی است که خواص زیادی برای سلامتی و کاربردهای بسیاری در صنایع غذایی دارد. فیبر محلول موجود در صمغ عربی باعث بهبود عملکرد دستگاه گوارش و تنظیم حرکات روده می‌شود، در نتیجه مصرف آن به هضم بهتر غذا و افزایش اشتها کمک می‌کند. کمک به درمان بیماری‌های مختلف دستگاه گوارش از جمله اسهال و یبوست از دیگر خواص این گیاه است. همچنین مصرف آن موجب بالا رفتن سطح باکتری‌های تولید کننده اسید لاکتیک یعنی بیفیدو باکتری‌ها و لاکتو باکتری‌ها می‌شود.
اسپرولینا
اسپرولینا گونه‌ای جلبک سبز- آبی از شاخه سیانوباکتری‌ها است. جلبک اسپیرولینا از ۶۵ درصد پروتئین خام، غلظت بالایی از ویتامین‌های گروه B، آهن، فنیل آلامین و سایر مواد معدنی تشکیل شده است. از این رو امروزه از آن به عنوان یک مکمل غذایی به شکل پودر و قرص در صنعت داروسازی استفاده می‌شود. علاوه بر این اسپرولینا با اثرگذاری در بالا بردن سنتز آنزیم‌ها، به فرایند عضم غذا کمک می‌کند و یکی از ترکیبات تشکیل دهنده فرآورده‌های درمان بیماری‌های دستگاه گوارش است.
علف چشمه
گیاه دارویی علف چشمه که با نام‌های شاهی آبی یا آب تره نیز شناخته می‌شود، از گیاهان دارویی قدیمی از خانواده کلم پیچ است. این گیاه سرشار از مواد معدنی و مقادیر زیادی ویتامین آ، ویتامین ث، ویتامی ب ۶ و ب ۱۲ است. یکی از مهمترین خواص این گیاه رفع نفخ و کمک به هضم بهتر غذا است، همچنین مصرف آن گرم کننده بدن و اشتها آور است. پیشگیری از سکته، سرطان، آلزایمر، حفظ سلامت چشم‌ها، مو و دندان، کمک به درمان سرماخوردگی و درمان خونریزی لثه از دیگر خواص این گیاه است.
زنجبیل
یکی از انواع بی اشتهایی، بی اشتهایی عصبی است. زنجبیل از گیاهان مفید برای درمان این مشکل است. مصرف این گیاه با کاهش اضطراب و استرس درونی، به تحریک اشتها کمک می‌کند و یکی از بهترین گزینه‌ها برای درمان بی اشتهایی عصبی است. علاوه بر این زنجبیل به بهبود فرآیند هضم غذا و از بین بردن مشکلاتی نظیر نفخ، حالت تهوع و زخم معده که از علل بی اشتهایی محسوب می‌شوند، کمک می‌کند. حالت تهوع نیز از عواملی است که در دروان بارداری منجر به کم اشتهایی یا بی اشتهایی زنان باردار می‌شود. در این مورد نیز زنجبیل با کمک به درمان حالت تهوع، در افزایش اشتهای مادران باردار موثر است.
معرفی فرآورده‌های طبیعی درمان بی اشتهایی
امروزه از این گیاهان دارویی با روش‌های علمی عصاره‌گیری شده و توسط شرکت‌های داروسازی، به شکل محصولات دارویی رایج در اختیار مصرف کنندگان قرار گرفته است. داشتن عوارض جانبی کمتر، ایمنی بیشتر، مقدار دور مشخص و سهولت مصرف نسبت به استفاده از گیاه دارویی به طور مستقیم، از علل استقبال بیشتر برای مصرف فرآورده‌های طبیعی است.
پودر گیاهی جنرال تونيک دينه از پودر ميوه‌ها، گیاهان دارویی مختلف مانند کاسنی، شنبلیله، هویج وحشی، نخود و جو جوانه زده تهیه شده است. این محصول گیاهی یک فرآورده مناسب برای افزایش اشتها، کمک به زیاد شدن وزن عضله‌ها و تقویت عمومی بدن است. استفاده از پودر جنرال تونیک دینه به دلیل دارا بودن مقادیر فراوان املاح معدنی، آلی، ویتامین‌ها، اسيدهاي چرب لينولئيك (امگا-۶) و لينولنيك (امگا-۳) یک مکمل کاملا مناسب برای بازیابی انرژی در دوران نقاهت بعد از بیماری‌ها، تقویت عمومی کودکان، سالخوردگان، ورزشکاران و خانم‌های شیرده است.
قرص شیکوریدین دینه از دیگر فرآورده‌های طبیعی مناسب برای درمان بی‌اشتهایی، کمک به افزایش وزن و تقویت عمومی بدن است. این محصول حاوی عصار ریشه کاسنی، گیاه رازیانه و دانه شنبلیله است. برطرف کردن خستگی، درمان سوءهاضمه با منشاء کبدی و صفراوی و تقویت سوخت و ساز مواد قندی در بدن از دیگر خواص این داروی گیاهی است.
شربت موکوزیفت به دانه باران حاوی عصاره دانه زنیان است. این شربت برای رفع بی اشتهایی ناشی از بیماری به ویژه در اثر کرونا کمک می‌کند. کاهش علائم عفونت‌های تنفسی ویروسی (covid 19)، سرفه، خستگی و کاهش زمان بستری بیمار از دیگر کاربردهای مصرف این محصول است.
قرص میلک تیستل شاری حاوی عصاره گیاه خارمریم است. کاربرد اصلی این فرآورده درمان اختلالات کبدی، کنترل قند و چربی خون، کمک به درمان دیابت و رفع برخی مشکلات گوارشی است. این محصول همچنین برای درمان بی اشتهایی مفید است.
شربت اشتها آور باریج اسانس حاوی آب انار، افشرده نعناع و عسل است. این فرآورده باعث افزایش اشتها در کودکان و برزگسالان می‌شود. تقویت دستگاه گوارش، رفع حالت تهوع، کمک به دفع سموم بدن و تصفیه خون نیز از کاربردهای درمانی این دارو است.
شربت سیمو اپتا سیمرغ دارو عطار ترکیبی از گیاهان دارویی مختلف مانند زردچوبه، آکاسیا، کاسنی، اسپرولینا، علف چشمه، زنجبیل و شنبلیله، ویتامین‌های ث و ب است. این فرآورده برای درمان بی اشتهایی خصوصا برای کودکان و افزایش وزن تجویز می‌شود.
پودر خوراکی زورفارم زولنگ رسپینا از دانه شنبلیله، ریزوم زنجبیل و مان ترنجبین تهیه شده است. این فرآورده اشتها آور است و به افزایش وزن کمک می‌کند. تقویت دوران تقاهت بعد از بیماری، رفع ضعف عمومی و کمک به افزایش توده عضلانی و قدرت بدنی افراد ورزشکار و بدنسازان از دیگر کاربردهای این محصول است.
قرص گیاهی آردرومد (ARTHEROMED-B) که از عصاره گیاه کنگر فرنگی ساخته شده است، برای درمان بیماری‌های کبد و صفرا مورد مصرف قرار می‌گیرد و در ضمن نقش بسزایی برای افزایش اشتها دارد.
منبع:
https://www.healthline.com/health/anorexia-nervosa
فارماکوپه گیاهی ایران
دائره المعارف گیاهان دارویی
Crataegus monogyna سرخ ولیک یا زالزالک وحشی، درختچه‌ی از تیره‌ی گلسرخیان است، با شاخه‌های تیغ‌دار خاکستری…
بیشتر بخوانید
