هایپرهیدروز، که به عنوان پلی هیدروز یا (Sudorrhea) نیز شناخته می‌شود، بیماری است که با تعریق زیاد مشخص می‌گردد. عرق کردن زیاد می‌تواند فقط یک ناحیه خاص یا کل بدن را تحت تأثیر قرار دهد ولی عموما به دلیل بالا بودن تعداد غدد عرق، در دست، پا، زیر بغل و کشاله ران بیشتر مشاهده می‌شود. مشکل تعریق زیاد اگر ناشی از بیماری نباشد، تهدید کننده زندگی نخواهد بود، اما می‌تواند ناراحت کننده باشد و باعث خجالت و ضربه روانی شود و اعتماد به نفس شما را کاهش دهد. لذا با توجه به اهمیت این بیماری ما در این مقاله ابتدا به بررسی علل و عوامل ایجاد کننده این بیماری پرداخته‌ایم و در پایان با معرفی گیاهان دارویی مفید برای درمان تعریق زیاد، بهترین فرآورده‌های طبیعی به دست آمده از آنها را معرفی می‌کنیم تا با اطمینان بیشتر و بدون کمترین عارضه جانبی بتوانید مشکل خود را برطرف کنید.

تعریق زیاد

هایپرهیدروز کانونی: هنگامی که تعریق بیش از حد موضعی باشد. به عنوان مثال، هایپرهیدروز کف دست تعریق بیش از حد کف دست است.

هایپرهیدروزیس عمومی: تعریق زیاد کل بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. هایپرهیدروز ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشد یا در اواخر زندگی ایجاد شود. با این حال، بیشتر موارد تعریق بیش از حد معمول در سال‌های نوجوانی فرد شروع می‌شود. این بیماری می‌تواند به دلیل یک بیماری زمینه‌ای باشد، یا دلیل مشخصی ندارد:

۱) هایپرهیدروزیس ایدیوپاتیک اولیه: “ایدیوپاتیک” به معنی “علت نامعلوم” است. در اکثر موارد، هایپرهیدروزیس موضعی است.

۲) هایپرهیدروز ثانویه: فرد به دلیل یک بیماری زمینه‌ای مانند چاقی، نقرس، یائسگی،  تومور، مسمومیت با جیوه، دیابت یا پرکاری تیروئید (پرکاری غده تیروئید) بیش از حد تعریق می‌کند. طبق انجمن بین المللی هایپرهیدروز، تقریباً ۸/۲ درصد آمریکایی‌ها تحت تأثیر هایپرهیدروز قرار دارند. این حدود ۸/۷ میلیون نفر است. از نظر برخی علائم هایپرهیدروز به حدی شدید است که خجالت‌آور شده و باعث ناراحتی و اضطراب می‌شود. گزینه‌های شغلی بیمار، فعالیت‌های اوقات فراغت، روابط شخصی و روابط عاطفی بیمار ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد. خوشبختانه، چندین گزینه وجود دارد که می‌تواند علائم را به طور موثر درمان کند.

علائم تعریق زیاد

تعریق زیاد با برخی علائم عمومی مشخص می‌شود که شامل موارد زیر است:

۱) کف دست‌های نرم و خیس

۲) کف پای نرم و خیس 

۳) تعریق مکرر

۴) تعریق قابل توجهی که از طریق آن لباس خیس می‌شود

همچنین افراد مبتلا به هایپرهیدروز ممکن است علائم زیر را نیز تجربه کنند:

۱) مشکلات تحریک کننده و دردناک پوستی مانند عفونت‌های قارچی یا باکتریایی

۲) لباس‌های لک شده

۳) عدم تمایل برای برقراری تماس بدنی

۴) عقب‌نشینی اجتماعی که گاهی اوقات می‌تواند منجر به اضطراب و در نهایت افسردگی شود

علل تعریق زیاد

دلایل هایپرهیدروز اولیه به خوبی شناخته نشده است، از طرف دیگر، هایپرهیدروز ثانویه نیز دارای لیست طولانی از علل شناخته شده است. این علت‌ها عبارتند از:

علل هیپرهیدروز اولیه

مردم تصور می‌کردند که هایپرهیدروز اولیه با وضعیت روحی و روانی بیمار مرتبط است، این بیماری روانی است و فقط افراد تحت فشار، اضطراب یا عصبی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مطالعات همچنین نشان داده است که برخی از ژن‌ها در هایپرهیدروز نقش دارند و به نظر می‌رسد احتمال ارثی شدن آن بیشتر باشد. اکثر بیماران مبتلا به هایپرهیدروز اولیه خواهر یا برادر یا والد مبتلا به این بیماری دارند.

علل هیپرهیدروز ثانویه

۱) آسیب نخاعی

۲) سوء مصرف الکل

۳) اضطراب

۴) دیابت

۵) نقرس

۶) بیماری قلبی

۷) پرکاری تیروئید – غده تیروئید بیش فعال

۸) چاقی

۹) بیماری پارکینسون

۱۰) بارداری: یکی دیگر از علت های عرق کردن شدید بارداری است. البته این وضعیت تا حدودی طبیعی است زیرا دمای بدن نوزاد شما در این موارد بالا می‌رود و باعث می‌شود که جریان خون در بدن‌تان افزایش پیدا کند و به همین دلیل بیش از همیشه احساس گرما می‌کنید و افزایش متابولیسم و تغییر هورمون‌ها نیز یکی دیگر از دلایل عرق کردن زیاد در این دوران است.

۱۱) نارسایی تنفسی

۱۲) بیماری زونا

۱۳) برخی از سرطان‌ها

۱۴) برخی از عفونت‌ها مانند HIV، مالاریا، سل 

۱۵) مصرف برخی از داروها، از جمله تعدادی از داروهای ضد افسردگی، آنتی‌کولین استرازها (برای بیماری آلزایمر)، پیلوکارپین (برای گلوکوم)، پروپرانولول (برای فشار خون بالا)

نحوه شخیص مشکل تعریق زیاد

در ابتدا، ممکن است پزشک شما آزمایش خون و ادرار را توصیه کند، همچنین ممکن است با پرسیدن یک سری سوال پرسشنامه‌ای را درباره عرق کردن زیاد در موارد و زمان‌های مختلف برای شما پر کند. سوالات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

۱) آیا هایپرهیدروز در هنگام حضور در جمع بر رفتار یا وضعیت روانی شما تأثیر می‌گذارد؟

۲) آیا هایپرهیدروز تاثیری در اشتغال شما داشته است؟

۳) آیا تاکنون دوست خود را به دلیل هایپرهیدروز از دست داده‌اید؟

۴) چند بار لباس خود را عوض می‌کنید؟

تست عرق با تنظیم حرارت: پودری که به رطوبت حساس است به پوست زده می‌شود. زمانی که تعریق زیاد در دمای اتاق اتفاق می‌افتد، رنگ پودر تغییر می‌کند و به این صورت این بیماری تشخیص داده می‌شود.

درمان خانگی تعرق زیاد

برخی از تغییرات در فعالیت روزمره و سبک زندگی ممکن است به بهبود علائم کمک کند:

۱) کفش: مواد مصنوعی به احتمال زیاد علائم را بدتر می‌کنند. از این رو استفاده از مواد طبیعی، مانند چرم، توصیه می‌شود.

۲) جوراب: بعضی از جوراب‌ها در جذب رطوبت بهتر هستند، مانند جوراب‌های ضخیم و نرم ساخته شده از الیاف طبیعی.

۳) لباس: بعضی از الیاف مصنوعی مانند نایلون ممکن است علائم را بدتر کند.

۴) ضدعرق‌ها: دئودورانت‌ها عرق را قطع نمی‌کنند اما اسپری‌های ضد عرق این کار را انجام می‌دهند.

۵) غذاهای تند نخورید: غذاهای تند باعث تعریق می‌شوند.

۶) ریشه‌ سنبل الطیب: توصیه می‌شود برای کنترل مشکل عرق کردن شدید روزانه دمنوش ریشه‌ سنبل الطیب بنوشید.

 ۷)  گل راعی: گل راعی می‌تواند تعریق شدید را از طریق کاهش اضطراب و استرس کنترل کند. استفاده از این گیاه فورا مشکل شما را بر طرف می‌کند.

۸) جوانه  گندم: جوانه‌ گندم منبع بی‌نظیر فولیک اسید، ویتامین B6، B12، C و A است. جوانه‌ گندم می‌تواند با حذف مواد سمی از خون تعریق بیش از حد را درمان کند.

۹) فندق افسونگر: فندق افسونگر از بوته‌ فندق به دست می‌آید. این آجیل حاوی کاتچین‌ها، تانین‌ها، فلاونوئیدها، اسید گالیک، هگزانول، اوژنول، کارواکول، کولین، و ساپونین است که می‌تواند به نحو موثری تعریق را کنترل کند. خاصیت بند آوری قوی فندق افسونگر به کوچک و تنگ کردن منافذ پوست کمک می‌کند.

۱۰) مریم گلی: مریم گلی نیز منبع خوبی از اسید تانیک است که در کاهش تعریق و محدود کردن غدد تعریق موثر است. بنابراین، تعجبی ندارد که مریم گلی نیز یکی از درمان‌های خانگی گیاهی برای تعریق شدید به حساب می‌آید. خواص ضد قارچی و ضد میکروبی آن می‌تواند جلوی رشد باکتری‌ّها را بگیرد.

۱۱) چای سبز: چای سبز حاوی خواص ضد استرسی و سم‌زدایی است؛ بنابراین، می‌تواند سوخت و ساز را تقویت کند چرا که اغلب تعریق بیش از حد به خاطر سوخت و ساز بد اتفاق می‌افتد.

چنانچه درمان‌های خانگی موثر واقع نشد، توصیه می‌کنیم حتما با پزشک متخصص در این زمینه مشورت کنید.  پزشک می‌تواند درمان‌های زیر را برای شما پیشنهاد دهد:

راه‌های درمان تعریق زیاد

درمان موضعی و خوراکی تعریق زیاد

یک پزشک ممکن است فرد را به یک متخصص پوست ارجاع دهد.

۱) سم بوتولینوم (تزریق بوتاکس) – تزریق بوتاکس باعث مسدود شدن اعصاب محرک غدد عرق می‌شود.

۲) داروهای ضد کولینرژیک – این داروها مانع انتقال تکانه‌های عصبی پاراسمپاتیک می‌شوند. بیماران به طور کلی طی حدود ۲ هفته متوجه بهبود علائم می‌شوند.

۳) ETS (سمپاتکتومی آندوسکوپی توراک) – این مداخله جراحی فقط در موارد شدید که به سایر درمان‌ها پاسخ نداده‌اند توصیه می‌شود. اعصاب منتقل کننده پیام به غدد عرق بریده می‌شوند.

۴) یونتوفورز – دست‌ها و پاها در یک کاسه آب غوطه‌ور می‌شوند. جریان الکتریکی بدون درد از آب عبور می‌کند. بیشتر بیماران به دو تا چهار درمان ۲۰-۳۰ دقیقه‌ای نیاز دارند.

توجه داشته باششد اگر مشکل تعریق زیاد به موقع درمان نشود، می‌تواند منجر به عوارض شدیدی شود مانند:

۱) عفونت ناخن: به خصوص عفونت ناخن پا.

۲) زگیل: رشد پوست ناشی از HPV (ویروس پاپیلومای انسانی).

۳) عفونت‌های باکتریایی: به خصوص در اطراف فولیکول‌های مو و بین انگشتان پا.

۴) تأثیر روانی: تعریق زیاد می‌تواند بر اعتماد به نفس، شغل و روابط بیمار تأثیر بگذارد.

گیاهان دارویی مفید برای درمان تعریق زیاد

مریم گلی

مریم گلی یکی از مفیدترین گیاهان دارویی برای  درمان تعریق زیاد است. متخصصان طب سنتی توصیه می‌کنند برای رفع عرق کردن زیاد، روزی دو تا سه لیوان دمنوش مریم گلی را مصرف کنید. امروزه نیز فرآورده‌های‌ دارویی مختلفی از عصاره گیاه مریم گلی برای بهبود تعریق زیاد بدن ساخته شده است. به طوری که کمیسیون E در کشور آلمان مصرف سیستمیک فراورده‌های گیاه مریم گلی را برای مهار ترشح عرق توصیه نموده است. مریم گلی به تقویت غدد عرق موجود در بدن کمک می‌کند و عرق کردن را کاهش می‌دهد، همچنین سرشار از منیزیم و ویتامین B است که در کنترل فعالیت غدد عرق موثر هستند. بررسی‌ها بر روی این گیاه نشان داده است اسیدهای فنولی موجود در مریم گلی باعث مهار ترشح عرق می‌شوند، از این رو جلوگیری از تعریق زیاد با علت‌های مختلف مانند تعریق زیاد ناشی از یائسگی، ضعف، دیستونی، تعریق شبانه و تعریق زیاد ناشی از علل روانی از خواص درمانی این گیاه است. تقویت سیستم ایمنی بدن، رفع کم خونی، کمک به درمان جوش و آکنه، درمان سر درد و سرگیجه و خاصیت آرامبخش از دیگر خواص دارویی این گیاه است.

نعناع

نعناع از دسته گیاهان دارویی معطر است و  بوی بسیار تیزی دارد که خنک‌ کننده و طراوت‌بخش است. لذا مصرف محصولات تهیه شده از آن در رفع بوی بد عرق موثر است. همچنین خاصیت ضد میکروبی، ضد باکتری و ضد قارچی که دارد در از بین بردن باکتری‌ها و قارچ های ناشی از تعریق زیاد تاثیر دارد. به علاوه، نعناع به تنظیم سطح کورتیزول و بهبود مقاومت طبیعی بدن در برابر استرس نیز کمک می‌کند و در نتیجه در کاهش تعریق ناشی از استرس مفید خواهدبود. استفاده از چند قطره روغن نعناع و ماساژ پوست با آن باعث مختل شدن رشد باکتری‌ها و کاهش تعداد آنها می شود و همزمان بوی خوش آن می‌تواند به بوی نامطبوع عرق چیره شود. کمک به درمان سوء هاضمه، نفخ، روده تحریک‌پذیر، پیشگیری از عفونت‌های دستگاه گوارش و تقویت معده، سلامت دهان و دندان، درمان سردرد، آرامش ذهن و خواب راحت، کاهش اسپاسم عضلانی و کوفتگی، افزایش طراوات پوست، از بین بردن آکنه و کاهش مشکلات تنفسی و آسم برخی از خواص متعدد این گیاه پرخاصیت است.

شمعدانی عطری یا ژرانیوم

شمعدانی عطری از گیاهان زینتی و دارویی با بویی بسیار معطر و خوشبو است و استفاده از آن می‌تواند در رفع بوی بدن ناشی از عرق کردن زیاد، موثر باشد. همچنین این گیاه دارای خاصیت ضد باکتریایی خفیف است  و از این رو در از بین بردن باکتری‌های ایجاد کننده بوی نامطبوع عرق تاثیر مثبت دارد. اثرات ضد درد، ضد اضطراب، ضد افسردگی از دیگر خواص این گیاه است و خاصیت مسکن و آرامبخش دارد. از شمعدانی عطری در طب سنتی برای  کمک به دفع سنگ کلیه، مشکلات گردش خون و دیابت، درمان افسردگی و اضطراب، بهبود زخم‌ها و مقابله با عفونت استفاده می‌شود. 

اسطوخودوس

لاوندر یا اسطوخودوس نیز همانند شمعدانی عطری بویی خوشایند و مطبوع دارد و استفاده از آن در ساخت ضد تعریق‌های گیاهی به رفع بوی بد عرق کمک زیادی می‌کند. اسطوخودوس نیز دارای خاصیت ضد میکروب، ضد قارچ و ضد باکتریای قوی است و با از بین بردن باکتری‌های ایجاد کننده بوی بد عرق مانند باکتری‌های استافیلوکوکوس اوره ئوس، پروپیونی باکتریوم آکنه و اپیدرمیس مبارزه می‌کند. مصرف عصاره اسطوخودوس باعث خوشبو شدن بدن در کنار حذف این باکتری ها می‌شود، و به دلیل خاصیت ضد قارچی با قارچ‌های ناشی از عرق کردن زیاد که در زیر بغل یا نقاط دیگر بدن مانند لای انگشتان و .. رشد می‌کنند، مبارزه می‌کند. ضمن اینکه نشاط آور است، خاصیت آرامبخش دارد و مشکلاتی مانند استرس و شرمندگی که در اثر تعریق زیاد فرد با آن مواجه می‌شود را کاهش می‌دهد. 

درمنه

گیاه درمنه از خانواده کاسنی‌ها بوده، اندام هوایی این گیاه از نظر جنبه های دارویی و پزشکی بسیار مهم  است. ترکیبات موجود در این گیاه دارای خاصیت ضد عفونی کنندگی بوده و از عصاره آن بر روی سطوح زخم‌ها و درمان زخم می‌توان استفاده نمود. از این گیاه در صنعت داروسازی برای ساخت لوسیون‌های ضد عفونی کننده قارچ‌های پوستی بدن استفاده می‌شود. همچنین در از بین بردن باکتری‌هایی که باعث بوی نامطبوع عرق در بدن می‌شوند، موثر است. از این گیاه در در طب سنتی ایران برای درمان سرفه، سرماخوردگی و دفع کرم‌های انگلی استفاده می‌شده است، همچنین برای دور کردن و دفع حشرات کاربرد داشته است. درمنه دارای اثرات ضد سرطانی، تسکینی، ضد اضطراب قوی و آنتی اکسیدانی است و در چندین مطالعه علمی اثرات ضد باکتری، ضد انگل، ضد کرم و ضد قارچ این گیاه اثبات شده است.

گزنه

گزنه از دوران باستان، به عنوان یک گیاه دارویی کاربرد داشته است و برگ‌ها و ریشه‌ آن، تنوعی بالایی از مواد مغذی و انواع ویتامین‌ها مانند ویتامین‌های A ،C و K و طیف گسترده‌ای از ویتامین‌های B را در خود دارند. استفاده از اسانس گزنه در فرآورده‌های طبیعی ضد تعریق به دلیل کمک به رفع بوی نامطبوع بدن است ضمن اینکه خاصیت آرامبخش نیز دارد. همچنین گزنه یک گیاه با خاصیت دیورتیک طبیعی است و می‌تواند به بدن در دفع بهتر نمک و آب اضافی کمک کند. رفع گرفتگی‌های کبد، تقویت نیروی جنسی، رفع اخلاط خونی و برطرف کردن بیماری‌های پوستی از دیگر خواص گزنه است. 

بابونه

بابونه نیز یکی از اصلی‌ترین گیاهان دارویی است که در صنعت داروسازی کاربرد فروان دارد و طیف وسیعی از اثرات درمانی را شامل می‌شود. معطر بودن گیاه بابونه، خواص فروان آن برای حفظ سلامت پوست و اثر آرامبخش و ضد اضطرابی که دارد باعث شده است از این گیاه نیز در فرآورده‌های طبیعی که برای درمان تعریق زیاد تولید می‌شود، استفاده کنند. تقویت معده، افزایش اشتها، کمک به هضم غذا، تقویت قوای جنسی، کمک به درمان سرماخوردگی و گلودرد، تسکین درد و گرفتگی عضلات، رفع ورم کلیه و مثانه و تسکین درد از دیگر خواص بابونه است.

فرآورده‌های طبیعی درمان تعریق زیاد

قرص میناسیج و قرص سالویگل دو فرآورده طبیعی حاوی عصاره خشک سرشاخه‌های گیاه مریم گلی هستند که برای درمان تعریق زیاد ناشی از یائسگی، ضعف، دیستونی و علل روانی به کار می‌روند و کم کننده ترشح عرق بدن در شرایط مختلف هستند. مصرف این محصولات به ویژه برای زنانی که در دوران یائسگی قرار دارند و از تعریق‌های شدید بدن خود خسته شده‌اند، یک گزینه عالی به شمار می‌رود. با این حال توصیه می‌شود افراد مبتلا به پرکاری تیروئید از مصرف این فرآورده‌ها خودداری و با پزشک خود مشورت کنند.

اسپری خوشبو کننده و ضد تعریق باریج نیز یک محصول طبیعی دیگر برای درمان تعریق زیاد و رفع بوی بد عرق است. این اسپری از اسانس شمعدانی عطری، اسطوخودوس و درمنه ساخته شده است و علاوه بر خوشبو کردن بدن، از عرق کردن پوست نیز جلوگیری می‌کند.

پودر امی تی زد دینه از عصاره گیاه نعناع و همیشه بهار به اضافه پودر تالک و زینک اکساید تهیه شده است و به عنوان ضد عرق، ضد بو، محافظ پوست، رفع بوی بد پا و درمان ساییدگی و پیشگیری از التهاب پوست تهیه شده است.

اسپری ضد تعریق نلا از عصاره گزنه و بابونه تهیه شده است و برای جلوگیری از تعریق بیش از حد و از بین بردن باکتری‌های مولد بوی بد بدن به کار می‌رود. از این گیاهان اسپری بوبر و ضد تعریق پا نیز تهیه شده است که مانع عرق کردن زیاد پا می‌شود و در  از بین بردن باکتری‌های مولد بوی بد پا موثر است.

 

منابع:

 

https://www.medicalnewstoday.com/articles/182130#_noHeaderPrefixedContent

https://www.webmd.com/skin-problems-and treatments/hyperhidrosis-treatment-11#1

https://allremedies.com/home-remedies-for-excessive-sweating/