مکمل های غذایی / کمک به درمان بیماریها / کم خونی
کم خونی
کم خونی یا آنمی اصطلاحی است که به شرایطی اطلاق می شود، که در آن، تعداد یا اندازه ی گلوبول های قرمز خون کاهش می یابد. در این شرایط خون رسانی و در نتیجه رساندن اکسیژن و مواد غذایی به سلول ها مختل می شود و بدن در شرایط خطرناکی قرار می گیرد.
انواع کم خونی
کم خونی انواع مختلفی دارد که هر کدام به دلایل مختلف بروز میکنند:
۱)کم خونی ناشی از فقر آهن (IDA): کمبود آهن در بدن طیف وسیعی را در بر می گیرد. به طور کلی کم خونی ناشی از فقر آهن که یکی از شایع ترین انواع کم خونی است طی ۴ مرحله بروز می کند:
- مرحله I و II تعادل منفی آهن: این حالت معمولا در اثر از دست دادن خون به دلیل مشکلاتی همچون از دست دادن خون در اثر جراحت یا عادت ماهانه طولانی و سنگین، زخمهای داخلی، پولیپ های روده یا سرطان روده، رژیم غذایی فقیر از آهن، اختلال در جذب آهن و افزایش نیاز به آهن مانند دوره ی بارداری و بلوغ بروز میکند. در این مرحله ذخایر آهن به تدریج کاهش می یابد اما معمولا علائم کمبود ظاهر نمی شود.
- مرحله III تعادل منفی آهن: در این مرحله مقدار آهن کافی برای عملکرد طبیعی گلوبول های قرمز و سنتز هموگلوبین وجود ندارد. بنابراین علائم اختلال عملکرد و بیماری ظاهر می شود.
- مرحله IV تعادل منفی آهن: در این مرحله تمامی ذخایر آهن بدن به پایان رسیده اند و آنمی فقر آهن با علائم شدیدی مانند کاهش توان، خستگی، بی اشتهایی، کند ذهنی، کندی حرکات، رنگ پریدگی و … بروز می کند.
آنمی فقر آهن در صورت عدم درمان می تواند به نارسایی های شدید قلبی و تنفسی و سرانجام مرگ منجر شود. برای درمان آنمی فقر آهن مصرف رژیم غذایی غنی از آهن مانند، گوشت قرمز، گوشت مرغ و موجودات دریایی، عدس، انواع لوبیا، اسفناج و انواع آجیل ضروری است. درکنار آن مصرف مکمل های آهن که به صورت قرص های فروس سولفات، فرو گلوکنوتات و … در درمان کمبود آهن بسیار موثر هستند. در افرادی که دچار اختلالات گوارشی هستند مصرف مکمل های آهن میکرونایزد یا تجزیه شده مانند easy iron، fefol و …، این عوارض را به شدت کاهش می دهد.
۲)کم خونی مگالوبلاستیک ماکروسیستیک: این نوع کم خونی معمولا در اثر کمبود فولیک اسید(ویتامین B9) یا ویتامین B12 بروز میکند. وجود این ویتامین ها برای فرآیند سنتز DNA سلولی ضروری است. در شرایط کمبود این ویتامین ها، بدن، گلوبول های قرمزی می سازد که به دلیل نقص در DNA درای ساختار غیر طبیعی هستند. این سلول ها به دلیل اندازه ی بزرگ غشای شکننده هنگام عبور از رگ های خونی می شکنند و از بین می روند. در این شرایط بدن با کمبود سلول های خونی مواجه می شود.
یکی از نکات ضروری در درمان و مکمل یاری این کم خونی، تمایز کمبود اسید فولیک از ویتامین B12 است. برای تشخیص فولات سرم، فولات گلوبول قرمز و B12 سرم در آزمایش های جداگانه بررسی می شوند. پس از تشخیص کمبود، مکمل یاری با مکمل اسید فولیک و مکمل خوراکی B12 یا دوز تزریقی کوبالامین برای درمان آغاز می شود. توجه داشته باشید که اگر کمبود ویتامین B12 از B9 تمییز داده نشود و مکمل یاری با ویتامین B9 انجام شود، کمبود ویتامین B12 نهفته می ماند و می تواند عوارض عصبی جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد. عدم دریافت ویتامین B12 کافی میتواند موجب کرختی و بیحسی دستها و پاها، مشکلات در راه رفتن، از دست دادن حافظه و مشکلات بینایی شود.
۳)کم خونی سیدروبلاستیک: در این بیماری گلوبول های قرمز از اندازه ی طبیعی کوچکتر هستند. علت این بیماری یک نقص آنزیمی است که فرآیند ساخت هموگلوبین را دچار اختلال می کند. به این بیماری کم خونی پاسخ دهنده به ویتامین B6 نیز گفته می شود. چراکه مصرف روزانه ۵۰-۲۰۰ میلی گرم مکمل ویتامین B6، سبب اصلاح نسبی کم خونی می شود.
۴)بیماریهای نهفته یا مزمن: بیماریهای خاصی وجود دارند که میتوانند به توانایی بدن در تولید گلبولهای قرمز خونی آسیب برسانند. برای مثال، افراد مبتلا به بیماریهای کلیوی به ویژه بیمارانی که دیالیز میشوند در معرض ابتلا به کم خونی قرار دارند. کلیههای این بیماران قادر به ترشح هورمونهای کافی برای تولید گلبولهای خونی نبوده و در هنگام دیالیز نیز آهن از دست میدهند. علاوه بر این درمواردی که منجر به اختلال در مغز استخوان می شوند مانند، لوسمی و بیماری های کبدی مانند سیروز نیز ممکن است کم خونی رخ دهد. این کم خونی که معمولا با درمان بیماری اصلی از بین می رود کم خونی ثانویه یا کم خونی نرموسیتیک نامیده می شود. در این شرایط توصیه به مصرف مکمل ها بنابر نوع بیماری و تشخیص پزشک صورت می گیرد.
۵)کم خونی داسی شکل (SCA): اگر در خانواده سابقه ابتلا به این بیماری خونی وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به آن در افراد دیگر نیز افزایش مییابد. در این بیماری بدن به جای تولید گلبولهای قرمز خونی طبیعی که به راحتی درون رگهای خونی حرکت میکنند، گلبولهای داسی شکل می سازد. ای سلول های خونی حرکت سختی داشته و دارای لبههای خمیده هستند. این گلبولها نمیتوانند در رگهای خونی ظریف به آسانی حرکت کنند و در نتیجه در مسیر رسیدن خون به اعضای بدن از بین می روند و جریان خون را مسدود میکنند. بدن گلبولهای قرمز داسی شکل را نابود میکند، اما نمیتواند با سرعت کافی انواع طبیعی و سالم جدیدی را تولید کند. این امر موجب بروز کم خونی میشود. این نوع کم خونی نوعی کم خونی همولیتیک محسوب می شود. در درمان این کم خونی تمایز آن با کم خونی فقر آهن اهمیت فراوانی دارد. چراکه این بیماران به دلیل تخریب مکرر سلول های خونی دچر تجمع اضافه ی آهن هستند و مکمل یاری آهن در آن ها نه تنها به بهبود بیماری کمکی نمی کند، بلکه خطر رسوب آهن را افزایش می دهد. در این بیماری مصرف مکمل های مس، اسید فولیک و روی می تواند مفید باشد.
۶)تالاسمی: نوع دیگری از کم خونی ارثی تالاسمی است. تالاسمی زمانی بروز میکند که بدن ژنهای ویژهای را از دست میدهد و یا ژنهای غیر طبیعی از والدین به کودک ارث میرسد که در نحوه تولید هموگلوبین تاثیر منفی میگذارند. در این بیماری گلوبول های قرمز کوچک و رنگ پریده اند و توانایی کمی در انتقال اکسیژن دارند. افراد مبتلا به تالاسمی معمولا به اختلالات مکرر مانند، بزرگی طحال، نرمی و شکنندگی استخوان، تغییر شکل صورت، اختلال در عملکرد کبدی و … مبتلا هستند. خط درمان اصلی در بیماران مبتلا به تالاسمی ماژور تزریق خون برای تامین هموگلوبین لازم برای اکسیژن رسانی است.
مکمل یاری در کم خونی
مهم ترین علائم کم خونی که در اکثر موارد و حالات آن به چشم می خورند عبارتند از:
- خستگی و بی حالی
- رنگ پریدگی
- تنگی نفس
- تپش قلب
- سردرد و سرگیجه
- شکنندگی ناخن ها و موها
- تپش قلب
- تورم زبان و لب ها
- و…
درمان کم خونی ناشی از بیماری های زمینه ای و یا بیماری های ژنتیکی فرآید پیچیده ای دارد اما مکمل یاری می تواند علائم ذکر شده را تا حد زیادی کنترل کند و منجر به حفظ و بهبود کیفیت زندگی بیمار شود. همان طور که گفته شد برای رفع هر نوع کم خونی نیاز به استفاده از مکمل مخصوص به همان بیماری است.
در بخش زیر انواع مکمل های مناسب برای درمان کم خونی به چشم می خورد. توجه داشته باشید قبل از مصرف مکمل ابتلا برای مشخص شدن علت کم خونی خود با پزشک مشورت کنید.