داروها / داروهای موثر بر غدد درون ریز / داروشناسی هورمون های غده پانکراس
مقدمه ?
?از بین پنج هورمونی که توسط جزایر لانگرهانس در غده پانکراس ساخته می شود، هورمون انسولین از نظر داروشناسی از بقیه با اهمیت تر است.
? تعریف دیابت ملیتوس عبارت است از: بالا بودن قند خون همراه با فقدان یا کمبود ترشح انسولین از غده پانکراس که می تواند با اختلال در عملکرد انسولین نیز همراه باشد.
?️ شاخص های اصلی تشخیص دیابت عبارت است از:
۱.نشانه های دیابت در فرد (پرادراری، پرنوشی، پرخوری، کاهش وزن با وجود اشتهای زیاد، خستگی و تاری دید) به همراه میزان گلوکز خون (تصادفی) بیش از ۲۰۰ میلی گرم بر دسی لیتر
۲.گلوکز ناشتای خون بیش از ۱۲۶ میلی گرم بر دسی لیتر
۳.گلوکز خون بعد از آزمون تحمل گلوکز (۲ ساعت بعد از خوردن ۷۵ گرم گلوکز مایع)، بیش از ۲۰۰ میلی گرم بر دسی لیتر
? بالا بودن قند خون می تواند عوارض زیر را به همراه داشته باشد:
تصلب شرائین (با تبعاتی چون: سکته قلبی، سکته مغزی، گانگرن و قطع عضو)، نارسائی کلیوی، نوروپاتی و نابینایی.
? دیابت ملیتوس را می توان در چهار گروه تقسیم بندی نمود:
۱.دیابت نوع اول
۲.دیابت نوع دوم
۳.دیابت متفرقه
۴.دیابت دوران بارداری
۱️⃣ دیابت نوع اول:
. در این نوع دیابت که با تخریب سلول های بتا جزایر لانگرهانس همراه است، ترشح انسولین متوقف شده یا به شدت کاهش می یابد.
. علت اصلی این نوع دیابت، فعالیت سیستم ایمنی علیه سلول های بتا است و اغلب در جوانان کمتر از ۳۰ سال تشخیص داده می شود.
. برای این دسته از بیماران، انسولین درمانی (تزریق زیر پوستی) ضرورت دارد. توقف درمان این بیماران باانسولین می تواند منجر کتواسیدوز دیابتی و حتی مرگ شود.
۲️⃣ دیابت نوع دوم:
. مقاومت بافت ها به اثر انسولین و از سویی کمبود نسبی ترشح این هورمون، از مشخصات دیابت نوع دوم محسوب می شود.
. علاوه بر بالا رفتن قند خون در این بیماران، تری گلیسرید هم افزایش پیدا می کند و در مقابل مقدار HDL خون کاهش می یابد.
. بیماران مبتلا به دیابت نوع دوم ممکن است به درمان با انسولین نیازی نداشته باشند؛ اما میزان قند خون حدود ۳۰ درصد آنها، با مصرف انسولین بهتر کنترل می شود.
. با وجود اینکه بیماران دیابتی نوع دو به طور معمول دچار کتواسیدوز نمی شوند، اما در شرایطی مانند ابتلا به عفونت یا مصرف داروهایی که مقاومت به انسولین را افزایش می دهند (مانند: کورتیکواستروییدها)، ممکن است این عارضه بروز نماید.
. کمبود آب بدن در بیماران دیابتی نوع دو که دیابت آنها مورد درمان قرار نمی گیرد، ممکن است باعث بروز کمای هایپراسمولار غیر کتونی شود. در این شرایط ممکن است قند خون به ۶ تا ۲۰ برابر میزان طبیعی برسد و فرد هوشیاری اش را از دست بدهد.
۳️⃣ دیابت متفرقه:
. بالا بودن قند خون در این دسته از بیماران ممکن است به دلیل مشکلات ناشی از عملکرد غده پانکراس (نظیر پانکراتیت) یا بدون ارتباط با این غده (مانند عوارض دارویی) باشد.
۴️⃣ دیابت دوران بارداری:
. این نوع دیابت که معمولا حدود ۷ درصد از خانم های باردار را مبتلا می کند، در زمان اولین بارداری بروز می نماید.
. هورمون های مترشحه از جفت، معمولا در سه ماه آخر بارداری باعث مقاومت به اثر انسولین می شوند.
:References?
Goodman & Gilman’s the pharmacological basis of therapeutics. 12th ed, (2011). pp: 1237-1239.
Basic & clinical pharmacology. 13th ed, (2015). pp: 723-724.
Rang and Dale’s pharmacology. 8th ed, (2015). p: 380.
